O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning mamlakatimizda 2014 yilni “Sog’lom bola yili” deb e’lon qilinishi bolalar jismoniy madaniyati va sportining sog’lomlashtiruvchi omillariga mutaxassislarning yanada e’tibor berishga qaratilgandir
Maqolaning asosiy maqsad va vazifalari o’quvchi-yoshlarga jismoniy madaniyat va sportning ijtimoiy-madaniy va tarbiyaviy ahamiyatlarini o’rgatish hamda ulardan maqsadli foydalanishga da’vat etishdan iboratdir.
Maqolaning asosiy maqsad va vazifalari o’quvchi-yoshlarga jismoniy madaniyat va sportning ijtimoiy-madaniy va tarbiyaviy ahamiyatlarini o’rgatish hamda ulardan maqsadli foydalanishga da’vat etishdan iboratdir.
Insoniyat qadimdan ijtimoiy (sosial) jihatdan yashab, mehnat qilib keladi. Bunda yashash sharoiti, turmush madaniyati, mehnat (aqliy va jismoniy) qobiliyati va eng muhimi salomatlik asosiy mazmun topgan. Bu jihatlar ijtimoiy formasiyalar (bosqichlar) davrida takomillashib, o’zining mazmuni va mohiyatini boyitib kelgan. Bunday uzoq o’tmish va tarixiy jarayonlar O’zbekistonning qadimgi avlod hamda ajdodlarida ham o’ziga xos kasb etganligi tabiiy bir holdir. Ular haqida «O’zbekiston xalqlari tarixi» va boshqa ko’p manbalarda to’la ifoda etilgan.
Informatsion telekommunikatsiya texnologiyalarini ta’lim tizimiga joriy etish, jumladan o’zbek tili fanlarini o’qitishning samarali usullarini izlash dunyo davlatlarida anchadan beri olib borilmoqda. Shu maqsadda, matbuot vositalari bilan bir qatorda televideniye, videoyozuvlar, keyingi paytlarda esa – DVD, CD-ROM, FLESH XOTIRAlar kabi boshqa ma’lumot saqlovchi qurilmalardan foydalanilmoqda.
Бугун таваллудига саксон йил тўлишини нишонлаётган, профессор Худойберган Жўраевнинг камолга етиши, мамлакатимизнинг кўзга кўринган тилшунос олимларидан бири, филологик таълим ташкилотчиси даражасига эришувида Самарқанд Давлат университетининг жуда катта ҳиссаси бор. Негаки, ўқитувчиликка, илмга чанқоқ ўн олти ёшлик йигитча 1950 йилда ўзи туғилиб ўсган Бахмал туманидан илк бор Самарқанд шаҳрига келиб, икки йил давомида шаҳардаги ўқитувчилар тайёрлаш институтида таълим олди. Шундан кейин ўрта махсус маълумотга эга бўлган Худойберган Жўраев Бахмалдаги ўзи ўқиган 12-ўрта мактабда она тили ва адабиёт фанидан дарс берди. Ўз билимини ошириш, олий филологик маълумот олишга кучли иштиёқ туфайли у 1954 йилда иккинчи марта Самарқанд шаҳрига илм олиш истагида қадам қўйди. Худди шу йили у ЎзДУ (ҳозирги СамДУ) филология факультетига ўқишга кирди. У факультетда Улуғ Турсунов, Воҳид Абдуллаев, Абдулла Сулаймонов, Ҳамдам Бердиёров, Худойберди Дониёров, Ориф Икромов, Маҳмудали Юнусов, Абдужаббор Мухторов каби йирик тилшунос ва адабиётшунос олимлардан билим сирларини мукаммал ўрганди ҳамда бу устозлар билан доимо яқин алоқада бўлди. Талабалик йиллари давомида у сўз оламининг сеҳри нимадалигини билиш иштиёқи билан яшади, бадиий асарлар ўқиб, улардаги улкан сўз санъаткорларининг маҳоратидан баҳраманд бўлди, халқ орасида юриб, адабий тилимизда унутилаёзган сўзларни эринмай тўплаб, саралаб борди.
Эркин ва мустақил фикрловчи, дунёқараши кенг, ижодкор, миллий мавкурамизга садоқатли бўлган интеллектуал салоҳиятли баркамол шахсни шакллантириш фан-техника ва технологияларнинг энг сўнгги ютуқларидан таълим-тарбия соҳасида кенг фойдаланишни тақозо этади ва бу билан жаҳон андозалари талабларига тўлиқ жавоб берадиган рақобатбардош кадрлар тайёрлашга эришилади. Бунда «XXI аср – интеллектуал аср»нинг, яъни ахборотлашган жамиятнинг фаол иштирокчиларини тарбиялаш энг муҳим долзраб муаммолардан бири бўлиб, унда ақлий меҳнатнинг ривожланишини таъминловчи интеллект ва билимлар рўёбга чиқарилади ҳамда истеъмолда улардан фойдаланилади. Ушбу муаммо ечимини ҳал этишда жамиятни ривожлантиришнинг ҳаракатлантирувчи кучи бўлиш, ахборотларни ишлаб чиқиш ва ундан режалаштирилган мақсадларда самарали фойдаланиш муҳим аҳамият касб этади.
Профессор Худойберган Жўраев қарийб эллик йилдан бери илмий-педагогик фаолият билан шуғулланиб, тилшуносликнинг долзарб муаммолари, шу жумладан, Турк-калтатой ўзбек шеваларининг фонетик-морфологик ва лексик хусусиятлари сирларини кашф этиб келмоқда. Унинг ҳаёти ва ижоди йўли кўпчиликка ўрнак бўлса арзийди.
Ахлоқий тарбияга дахлдор юксак маънавиятли инсон фазилатлари жамият тараққиётининг ҳар бир босқичида энг долзарб саналган. Аммо, бу масаланинг педагогик муаммо сифатидаги долзарблиги жамиятнинг янгиланиши, янги бир поғонага кўтарилиш даврида, сифат ўзгаришлари рўй бераётган даврида янада ҳам кучаяди. Чунки жамиятнинг сифат жиҳатидан янги поғонага кўтарилиши маънавиятнинг, ахлоқийликнинг юксалишини талаб этади, фақат тарбия орқалигина ҳар бир жамият аъзосига юксак маънавий-ахлоқий фазилатлар сингдирилади. Ана шулар эвазига маънавиятли инсоннинг ижтимоий фаоллиги ошади, тарбияси ўзгаради. Бу эса жамиятнинг навбатдаги тараққиётини тезлаштиради. Ушбу педагогик муаммо айнан ҳозирги кунда қуйидаги ҳолатлар билан долзарблик касб этади:
Ўзбек тилшунослигида кириш бўлаклар ва киритмалар гап бўлаклари билан грамматик жиҳатдан боғланмаган бўлаклар сифатида ўрганиб келинмоқда. Лекин кейинги йилларда баъзи тадқиқотчилар томонидан улар учинчи даражали бўлак деб ҳам талқин этилмоқда /57:125;64:64;39:70/.
Кириш бўлаклар ва киритмалар содда гаплар таркибида келиб, уларни мураккаблаштиради. Улар гап бўлаклари билан мослашув, бошқарув, битишув орқали боғланмаса ҳам, гап ва унинг бўлакларига тегишли бўлиб, сўзловчининг айтилаётган фикрга муносабати, жавоби, ўз суҳбатдошига мурожаати каби маъноларни билдиради .
Tarixdan ma`lumki, miloddan avvalgi IX – VIII asrlarda odamlarni urug`iga qarab emas qaysi hududdan ekanligiga qarab ajratish ilk davlatchilik uyushmasidan guvohlik beradi. Demak, davlat paydo bo`lishi uchun avvalo o`zining hududiy chegarasiga, qurolli kuchlariga ega bo`lishi kerak.
Bizning milliy armiyamiz ham O’zbekiston respublikasi milliy manfaatlarini, suverenitetini, hududiy yahitligini hamda aholining tinch hayotini himoya qilish, urushlar va qurolli mojarolarni qaytarish va oldini olish uchun davlat tamonidan tashkil etilgan harbiy birlashmadir.
Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурида таълимни замонавий педагогик технологиялар ва ахборот технологиялари асосида ташкил этишга алоҳида эътибор бериларкан, педагогик технологияларнинг марказида таълим жараёни, шу жараённинг ҳам субъекти, ҳам объекти ҳисобланган ўқитувчи ва ўқувчи туради. Бу икки шахснинг ҳамкорлиги, ўзаро мулоқоти, бир-бирига кўрсатадиган таъсири замонавий ва миллий талаблар асосида ташкил топиши лозим. Бунинг учун биринчи навбатда ўқитувчи таълим-тарбия жараёни олдига қўйилган талаблар, таълимни ташкил этиш ва бошқариш тамойиллари, ўқувчини ақлий ва жисмоний жиҳатдан ривожлантириш усуллари, унинг фаолиятини тўғри ташкил этиш, ўқув муассасасида ижодий муҳитни яратиш, талаба фaoлиятини аниқ ва тўғри баҳолаш методлари билан таъминланган бўлиши керак.
Ўқувчиларни меҳнат жараёнида нафосат тарбияси беришнинг асосий талабларидан бири уларни ижодкорликка ўргатиш, меҳнатга ижодий ёндошишга шакллантиришдир. Ижодий меҳнат ниҳоятда зўр тарбиявий кучга эга. Чунки у ижодий изланиш, иҳтирочилитк, қизиқиш, қобилиятлари каби ажойиб фазилатларни ривожлантиришга имкон беради. Ижодий меҳнат ўқувчидаги салбий ҳислатларни йўқотишга ҳам ёрдам беради. Мана шу ижодий ёндашиш инсонларда ўз касбига муҳаббат уйғотади.
Til kishilar orasida eng muhim muomala vositasi bo’lib xizmat qiladi. Kishilarning borliq, hayot hodisalari haqidagi fikr va tuyg’ulari til vositasida ifodalanadi. Muomala vositasining eng kichik birligi gapdir. Gap hosil qilish uchun zarur so’z va so’z birikmalarini bosh bo’lak va ikkinchi darajali bo’laklarni tashlab ularni grammatik qonun-qoidalar asosida bir-biri bilan bog’lash kerak. Gapning bosh bo’laklarini ega va kesim, uning ikkinchi darajali bo’laklariga aniqlovchi, to’ldiruvchi, hol kiradi. kkinchi darajali bo’laklar gapning kesimiga yoki egasiga ergashib keladi va gapni uning ayrim bo’laklarni kengaytirishga, aniqlashga xizmat qiladi. Hol ko’proq gap markazi kesimga bog’lanib undan anglashilgan ish-harakatning o’rnini, paytini, holatini, bajarilish sababini, maqsadini, daraja-miqdorini bildiradi. O’quvchi ongiga gapning ma’nosini oson va ta’sirchan yetib borishiga yordam beradi. Umuman olganda, holni o’rganish murakkabdir. Holning xilma-xil ma’nolarini, ifodalanishini o’quvchilar ongiga yetkazish o’qituvchidan puxta tayyorgarlikni, ijodiy izlanishni talab etadi. Holni gapning boshqa ikkinchi darajali bo’laklari:aniqlovchi va to’ldiruvchi bilan o’xshash va farqli tomonlarini tushuntirib berish darsning sanmarali o’tishi uchun xizmat qiladi. Buning uchun “Vena diagrammasi” usulidan foydalanib to’ldiruvchi va holning o’xshash va farqli tomonlarini toppish mumkin.
Тилда ва нутқда учрайдиган сўзлар эмоционал-экспрессив жиҳатидан бетараф. Эмоционал-экспрессив жиҳатдан бўёқдор сўзларга ажралади. Эмоционал-экспрессив жиҳатдан буёқдор сўзларда унинг асосий (аташ) маъносидан ташқари услубий бўёқлар ҳам мавжуд бўлади (1). Масалан, мусича англатган бош маъно-қуш. Бу қуш бошқа қушлардан ўзининг юввошлиги, беозорлиги, инсонларга яқинлиги билан бошқа қушлардан ажралади. Мана шу ҳолатлар маълум нутқий жараёнда бошқа предметларга, яъни инсонга ҳам кўчирилиши мумкин: Мусичадай юввош, мусичадай беозор каби. Бу ҳолат эса сўзнинг асосий маъносидан ташқари (қуш) иккиламчи маъно (бўёқдорлик)ни келтириб чиқаради. Яъни, нутқий жараёнда камсуқим, юввош табиатли, беозор кишиларга нисбатан “мусичадай”, “мусичадай беозор”, “мусичадай юввош” сўзлари қўлланилиб мусича сўзининг иккиламчи номланиши ҳосил бўлади.
Barchamizga ma’lumki,har bir ijodkor o’zining asarlarida turlicha obraz,turlicha xarakter yaratishga harakat qilishadi.Bu obraz yoki qiyofaning xarakterini ochib berishda turli xil vositalardan foydalanadi.Asarlarda shunday obrazlar bo’ladiki,ularga berilgan ta’rif yoki chizgilar, boshqa personajlarnikiga qaraganda yaqqol ko’zga tashlanadi.Bunday qahramonlar asar davomida o’zining xatti-harakatlarida,qiladigan ishlarida va qolaversa so’zamolligi bilan ajralib turadi. Ijodkorlar o’z asarlarida obrazlarning so’zamolligini,gapga chechanligini ko’rsatishda, “barqaror birikma”lardan (ibora,maqol,hikmatli so’z) foydalanadi. Keling oldin tilshunoslik faniga tayangan holda barqaror birikma o’zi nima va uning xususiyatlari haqida qisqacha to’xtalsak; Nutqiy jarayonda biz fikrimizni kimgadir yetkazib berishda,faqat so’zlardangina emas,balki nutqimizni ta’sirchan qiladigan,uning go’zalligini ta’minlaydigan bir necha so’zlardan tarkib topgan barqaror birikmalardan ham unumli foydalanamiz.
Хнос, Новело, эссе Жандан жуда киччик ҳажмидаги асарлар бўлсада, мазмунан бир Дунё маъно ва моҳият касб этади. Айничоғда бундай жанрда ижод қилиш кенг анъана касб этмоқда. Ушбу эссе ўқувчини руҳан кўтаринкиликга етаклайди. Муаллиф қишлоқ табиати, ҳайвонлар, қушлар, ўрмондаги муносабатга ҳаётий нигоҳ билан қаратди, уларни кузата туриб янгича дунё кашф этади.
Ўз касбини севган инсоннинг номи эл ардоғида бўлади. Уларнинг қилган савоб ишлари тарих саҳифаларида муҳирланиб қолади. Ҳаммедицина илми ривож топмаган, касалхоналар етишмаётган, даволаш масканлари танг аҳволда бўлган бир даврда Суннат Қосимов каби ўз касбининг фидоийлари учун қанчалик машаққатли бўлганлигини тасаввур этиш қийин эмас. Бу дунёни тарх этган бўлса ҳам, ўз врач бўла туриб ўзининг эмас ўзгаларнинг саломатлигини ўйлаб эл-юрт учун жонкуярлик қилган инсоннинг хизматини унитиб бўладими?!
Ўзбекистон Республикасининг ўрта махсус, касб-ҳунар таълими тизимида педагогика коллежлари муҳим ўрин тутади. Бугунги кунда мамлакатимизда юздан ортиқ педагогика коллежлпри фаолият олиб бормоқда ва уларда икки-уч йўналиш бўйича кичик мутахассислар тайёрланмоқда. Жумладан, педагогика коллежларининг муҳим бўғинини бошланғич таълим йўналишлари ташкил қилади. Мазкур йўналишни битираётган кичик мутахассислар умумтаълим мактабларида мураббий, етакчи, ташкилотчи ва ҳатто баъзида ўқитувчи бўлиб фаолият юритмоқда. Шу маънода педагогик коллежлари бошланғич таълим йўналиши ўқувчиларини миллий ғоя тарғиботига тайёрлаш муҳим вазифалардан бири саналади. Бу ишни амалга ошириш билан қуйидаги имкониятларга эришишга эга бўладилар:
Ўзбекистоннинг умумтаълим мактаблари энг замонавий бинолар, ўқув-техник жиҳозлар, шарт-шароитлар ва касбий етук ўқитувчиларга эга. Жаҳон таълим стандартларига жавоб берадиган бундай имкониятлардан самарали ва оқилона фойдаланиб, ёш авлодни жисмоний, ақлий ва ахлоқий жиҳатдан баркамол этиб тарбиялаш ишларини чуқурлаштириш тақозо этилмоқда (1). Бу борада умумтаълим мактабларида миллий ғоя тарғиботини ташкил қилиш ҳам муҳим аҳамиятга эга.
Изучение истории стран Древнего Востока, Древней Греции и Средиземноморья показало сложность и многообразие мирового исторического процесса. К началу XX в. теория отдельного развития древневосточных и античных обществ стала устаревшей.
Активно стали разрабатываться проблемы экономической истории Древней Греции. Сформировались два основные направления: а) античные отношения по образцу капиталистических отношений б) отношения отличного от капитализма. Наиболее авторитетным представителем зарубежной науки 20-40-х годов XX в. стал русский историк, переехавший в США и ставший профессором Иельского университета М.И. Ростовцев. В трехтомном труде «Социально-экономическая история эллинистического мира» он дал полное исследование самых разных сторон экономических и социальных отношений эллинистического мира.
